Peer tutoring (*)

Wat is peer tutoring?

Er bestaan diverse methodes voor peer tutoring of het leren van en met medeleerlingen. Daarbij werken de leerlingen per twee of in kleine groepen en leren ze van elkaar. Dat kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld: 

• Peer tutoring tussen verschillende leeftijden, waarbij een oudere leerling de rol van tutor opneemt en wordt gekoppeld aan een of meer jongere leerlingen (‘tutees’)

• Peer tutoring bij dezelfde leeftijd waarbij leerlingen van dezelfde leeftijd de vaste rol van ‘tutor’ en ‘tutee’ opnemen.

• ·Wederzijdse tutoring, waarbij leerlingen (meestal van dezelfde leeftijd) elkaar afwisselen als de tutor (die begeleidt) als de tutee (die begeleid wordt).

Deze werkwijzen hebben met elkaar gemeen dat leerlingen zelf verantwoordelijk zijn voor bepaalde aspecten van het lesgeven, en voor het evalueren van hun resultaat.

Peerbeoordelingen houdt in dat de peer tutor feedback geeft aan de tutee over de prestaties en kan verschillende vormen aannemen zoals leren versterken of misverstanden verbeteren.

Peer tutoring heeft linken met ‘Coöperatief leren’, een ander topic uit deze Toolkit. Andere types tutoring, waarbij een volwassene de rol van ‘tutor’ opneemt, vind je bij ‘Onderwijs in kleine groepen’ en ‘Een-op-een-begeleiding’.

Belangrijke bevindingen

• Gemiddeld heeft peer tutoring door leerlingen een positief effect op zowel de tutor (die begeleidt) als de tutee (die begeleid wordt).

• Voor een school kan het een kosteneffectieve manier zijn om een-op-een-begeleiding of begeleiding in kleine groepen te geven.

• Leren van en met andere leerlingen lijkt het meest effectief voor herhalen of verankeren van leerstof, minder om nieuwe stof te introduceren. 

• Vormingen en opleidingen voor leerkrachten om leerlingen te begeleiden bij peer tutoring is essentieel voor het slagen van de aanpak. Het is cruciaal om voldoende tijd in te bouwen om zowel medewerkers als leerlingen te trainen en om na verloop van tijd verbeteringen aan te brengen in het proces.  

• Peer tutoring zou specifiek effectief kunnen zijn voor laagpresterende leerlingen in de rol van ‘tutee’. Peer tutoring lijkt veelbelovend om deze leerlingen hun leeftijdsgenoten te laten inhalen.

Hoe effectief is deze aanpak?

Over het algemeen blijkt peer tutoring door leerlingen een positief effect te hebben op de leerprestaties, met gemiddeld ongeveer zes maanden bijkomende leerwinst in een schooljaar. Onderzoek laat zien dat dit zowel de leerling die als tutor optreedt als de tutee ten goede komt, en dat voor verschillende leeftijdsgroepen. Hoewel alle types leerlingen voordeel kunnen hebben van tutoring door leerlingen, is er enige evidentie dat minder goed presterende leerlingen en leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften er het meest baat bij hebben.

Deze aanpak blijkt vooral effectief als de leerlingen goed worden begeleid, zodat dat hun interactie van hoge kwaliteit is. Deze begeleiding kan bestaan uit handvaten om te gebruiken tijdens de sessies en feedback voor de tutors.

Uit een aantal onderzoeken bleek dat het leeftijdsverschil tussen leerlingen minder dan drie jaar moet zijn voor een optimaal resultaat. Het leeftijdsverschil moet zo groot zijn dat het uitdagend is voor de tutee maar gemakkelijk genoeg voor de tutor. Regelmatige sessies (4-5 keer per week) tot 10 weken lang bleken effectiever te zijn dan minder intensieve of langere programma’s.

Succesvolle toepassing van deze aanpak kan ook andere voordelen hebben, zoals de sociale en persoonlijke ontwikkeling van leerlingen ondersteunen en hun zelfvertrouwen en motivatie om te leren vergroten.

Achter het gemiddelde

• Het effect van peer tutoring is iets groter in het secundair onderwijs (+ 7 maanden) dan in het lager onderwijs (+5 maanden leerwinst).

• De effecten van peer tutoring voor taal en lezen en rekenen/wiskunde zijn gelijkaardig, en zou kunnen gelden voor het hele curriculum.

• Minder goed presterende leerlingen profiteren meer (+6 maanden leerwinst) dan beter presterende leerlingen. 

• Gelijkaardige resultaten werden opgemerkt bij een aantal studies met inzet van digitale technologie om leren met medeleerlingen te ondersteunen.

• Bij peer tutoring met verschillende leeftijden, is het meer effectief wanneer de peer tutors en tutees niet op hetzelfde niveau zitten. Bij peer tutoring met dezelfde leeftijden kan dit ook het geval zijn, maar de bevindingen zijn minder eenduidig.

Onderwijsongelijkheid wegwerken

Er zijn maar weinig onderzoeken waarbij specifiek het effect van peer tutoring op leerlingen uit kansengroepen is bestudeerd, maar in een aantal onderzoeken is aangetoond dat minder goed presterende leerlingen vaak extra profiteren van tutoring door medeleerlingen. Het kan deze leerlingen helpen leerachterstanden weg te werken door onder gerichte begeleiding van een medeleerling leerstof te verankeren, vaardigheden te oefenen, en misverstanden vast te stellen en weg te nemen. Er is ook enig bewijs dat tutoring door leerlingen de tutor de kans geeft om vaardigheden en kennis nog eens op te halen en een metacognitief inzicht in bepaalde onderwerpen te ontwikkelen.

Hoe kan je dit toepassen in jouw leeromgeving?

Bij peer tutoring of leren van en met medeleerlingen draait het om een nauwe interactie tussen twee of meer leerlingen, waarbij de leerlingen zelf verantwoordelijk zijn voor bepaalde aspecten van het lesgeven en voor het evalueren van hun succes. Scholen die deze aanpak willen toepassen, moeten ervoor zorgen dat de interactie tussen leerlingen van hoge kwaliteit is.

Dit kunnen ze doen door: 

• Zorgvuldig opgezette taken, waarbij in de sessies de nadruk ligt op al verworven kennis, niet op nieuwe inhouden; 

• Opleiding voor de tutors over verschillende manieren van lesgeven, zoals voordoen (modelling), misverstanden wegnemen, feedback geven en de vooruitgang evalueren;  

• Zorgvuldige samenstelling van de koppels van tutors en tutees; 

• Te voorzien in leermiddelen en kaders die tutors handvatten bieden om het leerproces te structureren of de juiste soort vragen te stellen aan de tutees.

Tutoring-activiteiten vinden gewoonlijk plaats in intensieve blokken van vier tot tien weken. Er wordt meestal gewerkt per twee, van dezelfde leeftijd of juist van verschillende leeftijden. De rollen van tutor en tutee kunnen vastliggen of worden afgewisseld, zoals bij wederzijds leren.

Hoeveel kost deze aanpak?

Onderstaande informatie is gebaseerd op internationale gegevens en geeft daarom slechts een indicatie van de kosten in Vlaanderen 

De gemiddelde kosten voor tutoring door leerlingen zijn naar verwachting erg laag. De kosten voor de school worden voornamelijk bepaald door opleiding van leraren en de aanschaf van leermiddelen. Vergeleken met andere aanpakken vraagt tutoring door leerlingen een gematigde hoeveelheid tijd van onderwijsprofessionals. 

Beleidsteams en directies moeten niet alleen kijken naar tijd en kosten, maar ook bedenken hoe ze de kwaliteit van de interactie tussen de leerlingen kunnen maximaliseren en zorgen dat genoeg tijd wordt vrijgemaakt om vast te stellen wat er beter kan en deze verbeteringen ook door te voeren. Bij het inzetten van een nieuw programma of nieuwe aanpak moeten schoolleiders de kwaliteit en de kracht van de evidentie voor het programma beoordelen. 

Hoe overtuigend is de evidentie?

De evidentie voor de effectiviteit van tutoring door leerlingen is sterk. Er werden 145 studies gevonden die voldeden aan de criteria voor opname in de Toolkit.

De bewijssterkte werd iets afgezwakt omdat een groot percentage van de onderzoeken niet onafhankelijk is beoordeeld. Evaluaties die zijn uitgevoerd door organisaties die betrokken zijn bij de aanpak, commerciële aanbieders bijvoorbeeld, laten vaak een groter effect zien. Dat kan het totale effect van de aanpak beïnvloeden.

Net als bij andere onderzoeksreviews laat de Toolkit het gemiddelde effect van een aanpak zien, op basis van wetenschappelijk onderzoek. Het is belangrijk om naar je eigen context te kijken en te vertrouwen op je oordeel als professional wanneer je een aanpak wilt toepassen in jouw onderwijspraktijk.