Wat is de kennisagenda?
De kennisagenda van Leerpunt beschrijft welke kennis onderwijsprofessionals nodig hebben om de onderwijskwaliteit en het leren van leerlingen te verbeteren en wanneer deze kennis zal worden ontwikkeld.
De kennisagenda geldt voor de periode 2024-2027 en maakt duidelijk waar Leerpunt de komende drie jaren op zal focussen. Na die periode wordt de kennisagenda geëvalueerd.
Gedurende die drie jaar is er ruimte voor Leerpunt om nieuwe en urgente noden uit de onderwijspraktijk via ad-hoc-projecten aan te pakken.
Thema’s van de kennisagenda 2024-2027
Er werden 15 prioritaire thema’s bepaald voor de komende drie jaar. Hier worden ze per jaar opgelijst in alfabetische volgorde.
Focus voor de periode september 2024 - 2025
(*) Thema’s met een sterretje zijn thema’s waarover momenteel al leidraden in ontwikkeling zijn en/of onderzoeken lopen
Differentiatie (*)
De leerkrachten zijn op zoek naar concrete en haalbare methoden om effectief om te gaan met inclusie en diversiteit terwijl ze alle leerlingen vooruit helpen. Er zijn vragen over de effectiviteit van verschillende vormen van differentiatie, hoe om te gaan met specifieke onderwijsbehoeften zonder overal expert in te zijn en het effect van klasorganisatiemodellen.
Digitalisering (*)
Aan digitalisering valt ook in het onderwijs niet te ontsnappen. Er is veel interesse in in het effectief gebruik van digitale werkboeken, games in de les, en de integratie van Chat GPT. Tegelijk worden vragen gesteld over voordelen en valkuilen, effecten op motorische ontwikkeling en de leerwinst bij digitale methodes versus klassieke methodes.
Diversiteit en inclusie
Leraren zoeken handvaten om leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften of in multiculturele contexten optimaal te ondersteunen. Dit thema heeft raakpunten met veel andere thema’s.
Feedback (*)
Welke vormen van feedback zijn het meest effectief om leerlingen te motiveren en het leerproces te verbeteren? En hoe geef je feedback concreet en opbouwend is, en gericht op vooruitgang?
Metacognitie en zelfregulerend leren (*)
Hoe stimuleer je zelfregulerend leren bij verschillende leeftijdsgroepen en hoe weet je dat de leerlingen de vaardigheden beheersen? Wat is de samenhang met executieve functies, en de rol van organisatie en structuur van de lesomgeving?
STEAM
Leraren zijn benieuwd naar handvaten om leerlingen te motiveren voor STEAM en hun prestaties hierbinnen te bevorderen en het effectief kunnen inzetten van instructiestrategieën, beschikbare tijd en middelen voor dit doel.
Onderwijs en ouders (*)
Onderwijsprofessionals stellen vragen over de algemene impact van ouderbetrokkenheid op het succes van een schoolloopbaan. Daarnaast is er veel interesse in effectieve aanpakken om ouderbetrokkenheid te verhogen, vooral in diverse en multiculturele contexten.
Taalonderwijs
Over taalonderwijs leven zeer veel vragen over verschillende aspecten, zoals de technische vaardigheden, de link met meertaligheid en hoe tegemoet te komen aan diversiteit in de klas. Ook naar evaluatie en de effectiviteit van taaldidactieken wordt veel gevraagd.
Focus voor de periode september 2025-2026
Motivatie en welbevinden
Welke soorten motivatie bestaan, en hoe beïnvloeden deze leerprestaties? Wat kunnen leerkrachten doen om motivatie en welbevinden bij de leerlingen te ondersteunen of zelfs te stimuleren, in het bijzonder bij leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften?
Kwaliteit van didactische materialen
Onderwijsprofessionals hebben nood aan kwaliteitscriteria voor de ontwikkeling en evaluatie van didactisch materiaal. Ze benadrukken ook de speciale focus op het buitengewoon onderwijs (BuO) en arbeidsmarktgerichte finaliteiten en praktijkvakken.
Klasmanagement en -organisatie
Dit thema waaiert uit van omgaan met gedragsproblemen in de klas, de structuur en organisatie van de lesomgeving, invloed van lesstijlen op het leerproces en wanneer kiezen voor welk type les.
Wiskunde
Om te begrijpen hoe verschillende methoden de motivatie en resultaten van leerlingen kunnen bevorderen, zijn leraren ook op zoek naar wetenschappelijk onderbouwde wiskundedidactieken. Daarnaast is er aandacht voor de rol van digitalisering, evaluatie, feedback en differentiatie in het wiskundeonderwijs.
Focus voor de periode september 2026 - 2027
Ontwikkeling en leren
Onderwijsprofessionals hebben veel interesse in de invloed van de ontwikkelingsstadia van leerlingen op het leerproces en hoe de leerwinst te maximaliseren. Een ander belangrijk thema is de implementatie van expliciete directe instructie in het basisonderwijs en de effectiviteit ervan.
Evaluatie
Vragen bij het thema evaluatie gaan onder andere over ontwikkeling, gebruik en effectiviteit van monitorings- en evaluatie-instrumenten, de timing van evaluaties en de verschillen in effectiviteit van verschillende vormen van evaluatie.
Huiswerk
Leraren zijn benieuwd naar welke soorten huiswerk het meest bijdragen aan het leerproces van leerlingen en hoe deze effectiviteit kan variëren afhankelijk van de leeftijd en het niveau van de leerlingen. Daarnaast is er interesse in differentiatie op het vlak van huiswerk.
Overkoepelende focus 2024-2027: evidence-informed werken
Tijdens deze hele periode en over alle thema’s heen, is er ook altijd aandacht voor evidence-informed werken.
Leerpunt stimuleert evidence-informed werken in het onderwijs om het leren van leerlingen te versterken. Doorheen onze werking wordt dit dan ook als rode draad meegenomen. Ook rond dit thema leven er heel wat kennisnoden en –behoeften, en meer bepaald rond deze drie thema’s:
Lerende cultuur
Onderwijsprofessionals hebben vragen over de ontwikkeling van een lerende cultuur binnen scholen, waarbij professionalisering een centrale rol speelt. Ook is er nood aan om deze vaardigheden en kennis blijvend te verankeren, zoals via professionele leergemeenschappen.
Borging
Een ander belangrijk aspect binnen het thema ‘evidence-informed werken’ is de borging ervan binnen de school. Dit omvat datageletterdheid en het gebruik van data om effectieve (opvolg)metingen op te stellen en resultaten te interpreteren.
Betrokkenheid en samenwerking
Tot slot geven onderwijsprofessionals aan dat betrokkenheid en samenwerking binnen en tussen scholen van groot belang is. Onderwijsprofessionals vragen zich af welke effectieve samenwerkingsvormen en communicatiestructuren kunnen worden opgezet om de duurzaamheid van bijvoorbeeld een vakgroepwerking te kunnen waarborgen.
Waarvoor dient de kennisagenda?
Kennisbasis ontwikkelen
Over thema’s waarover niet voldoende kennis blijkt te bestaan, kan Leerpunt nieuw onderzoek laten uitvoeren om zo de kennisbasis over dat thema’s uit te breiden.Kennis ontsluiten
Kennis over thema’s, zowel in de vorm van wetenschappelijk of praktijkgericht onderzoek en praktische valorisatieproducten, zal worden ontsloten via de website van Leerpunt.Voorspelbaarheid
De kennisagenda biedt rust en voorspelbaarheid: voor de komende drie jaar is duidelijk waar Leerpunt op zal focussen.Raamwerk
De kennisagenda is ook het raamwerk waarnaar kan teruggegrepen worden bij keuzes voor onder het financieren van bijkomend onderzoek, het ontwikkelen van materialen of ondersteunen van projecten in de praktijk.
Hoe werd de kennisagenda ontwikkeld?
De kennisagenda werd ontwikkeld vanuit de vraag om de kennisnoden in het Vlaamse onderwijs te identificeren. In drie fases werden de vragen en noden aan kennis verzameld, geprioriteerd en geclusterd.
-
1Fase 1: Inventarisering – juli 2023 - januari 2024
Tijdens de inventarisatiefase (fase 1) werd onderzocht welke kennisbehoeften het meest urgent zijn binnen het Vlaamse onderwijs. Welke vragen leven er, en rond welke thema’s hebben leerkrachten behoefte aan meer informatie en praktische handvatten? De verzamelde gegevens kwamen uit verschillende bronnen, waaronder bevragingen, focusgroepen en vragen die via het vraagpunt op de website van Leerpunt werden ingezonden. Ook leden van de gebruikerscommissie droegen hun kennisvragen bij, vanuit hun expertise als onderwijsprofessionals.
-
2Fase 2: Prioritering – februari - maart 2024
De verzamelde kennisbehoeften werden vervolgens gegroepeerd in thema’s, die in de prioriteringsfase (fase 2) door zowel de wetenschappelijke commissie als de gebruikerscommissie werden beoordeeld. De prioritaire thema’s werden vervolgens uitgezet op een tijdlijn van september 2024 tot september 2027.
-
3Fase 3: Concretisering – april – juli 2024
In de concretiseringsfase (fase 3) werden de potentiële thema’s verder uitgewerkt, op basis van de kennisvragen en – behoeften. In totaal werden iets meer dan 700 vragen verzameld. De leden van de wetenschappelijke en gebruikerscommissie werd gevraagd om feedback te geven, specifiek in verband met hiaten, potentieel interessante onderzoeksliteratuur, benaming van thema’s en of de thema’s bij de opdracht van Leerpunt passen.
Vragen over de kennisagenda beantwoord
Wat betekent de kennisagenda voor onderwijsprofessionals?
De kennisagenda geeft leraren zicht op welke inhouden stelselmatig aan bod zullen komen op de website van Leerpunt en/of waar mogelijke webinars, events of congressen over zullen worden georganiseerd. Op die manier kan het leraren en onderwijsondersteuners ook helpen een focus te bepalen waarrond in de klas op een evidence-informed manier kan gewerkt worden.
Wat betekent de kennisagenda voor de onderzoeker?
Voor onderzoekers biedt de kennisagenda een overzicht van belangrijke kennisbehoeften die vanuit de praktijk naar voren komen. Verder draagt het ook bij aan het creëren van rust en voorspelbaarheid. Onderzoekers kunnen op deze manier een inschatting maken van waarrond oproepen zullen verschijnen gedurende een periode van drie jaar.
Wat betekent de kennisagenda voor de ontwikkelaars van educatief materiaal of professionalisering?
Voor deze doelgroep kan de kennisagenda inzicht geven in prioriteiten zodat zij materialen of professionalisering kunnen ontwerpen die aansluiten bij de belangrijkste thema’s en uitdagingen geïdentificeerd in onze kennisagenda.
Waarom komen sommige thema’s eerder aan bod dan andere?
Dit heeft twee redenen. Enerzijds, bepaalden we samen met verschillende onderwijspartners en leraren een prioritering in de tijd van de geïdentificeerde thema’s om te weten welke we eerst inhoudelijk zullen uitwerken.. Anderzijds zijn er ook organisatorische redenen. Door deze gespreide aanpak, krijgen alle thema’s de aandacht en opvolging die ze verdienen en kan Leerpunt de beschikbare tijd en middelen effectief én efficiënt inzetten.
Motivatie maakt ook deel uit van andere thema’s. Wordt hier dan pas in 2026 op gefocust?
Het is inderdaad zo dat diverse thema’s, zoals motivatie en welbevinden of differentiatie integraal deel uit maken van andere thema’s zoals taalonderwijs, wiskunde of STEAM. Dit betekent dat als er materialen ontwikkeld worden voor de meer ‘inhoudsgebonden’ thema’s mogelijks ook deze meer transversale thema’s reeds aan bod zullen komen. Daarnaast is het ook mogelijk dat een afzonderlijk deel wordt uitgewerkt specifiek over één overkoepelend thema, bijvoorbeeld: welke verschillende soorten motivatie zijn er? Wat zijn componenten van effectieve feedback over alle inhouden heen?
Hoe worden de thema’s concreet uitgewerkt?
Leerpunt zal een duidelijk overzicht maken van welke kennis al voorhanden is binnen de thema’s in de kennisagenda. Welk wetenschappelijk onderzoek is al beschikbaar? Zijn er al concrete aanvullingen die de Toolkit kunnen ondersteunen die uit dit onderzoek voortvloeiden voor de onderwijspraktijk? Zijn er voorbeelden uit de praktijk?
Indien er nog weinig kennis beschikbaar is, kan verder onderzoek worden gestart. Als er concreet materiaal ontbreekt, kunnen oproepen tot valorisatie worden verspreid. Die hebben als doel om onderzoeksresultaten te vertalen naar bruikbaar en toegankelijk materiaal voor de klaspraktijk. Mist de onderwijspraktijk toepassingen van bepaalde thema’s in de Toolkit of leidraden in de klas of school, dan zullen praktijkverhalen worden ontwikkeld. Op deze manier vullen we de thema’s stelselmatig aan.
Wat met thema’s die (nog) niet in de kennisagenda zijn opgenomen?
Als een thema dat momenteel voor jou heel belangrijk is nog niet in de kennisagenda werd opgenomen, betekent dit niet dat Leerpunt daar nooit materialen zal rond laten ontwikkelen. We blijven het onderwijsveld aanmoedigen om kennisvragen en -behoeften in te sturen via ‘vraagpunt’ op onze website. Zo kunnen we de kennisagenda steeds verder verfijnen. De kennisagenda laat ook ruimte toe voor ad-hoc onderzoek.
Meer informatie?
Stel je vraag via het contactformulier of download een beknopte versie van de ‘Kennisagenda 2024-2027’ in pdf via de knop hieronder