Wat is evidence-informed onderwijs?
Evidence-informed onderwijs betekent dat je onderbouwde beslissingen neemt die steunen op informatie uit verschillende bronnen en op verschillende perspectieven. Die beslissingen implementeer je volgens een procesmatig, cyclisch proces.
De kennisbronnen voor elke onderwijsprofessional zijn:
Eigen ervaringen (praktijkkennis)
Wetenschappelijke kennis
Data verzameld in de eigen context
Perspectieven die je meeneemt in de beslissing zijn onder meer die van collega’s, ouders en/of leerlingen.
Volgens een cyclisch proces test je de gemaakte plannen in je klas, monitort de resultaten, reflecteert met collega’s en stuurt bij. Wat je hebt geleerd, deel je met je collega’s en je verankert de nieuwe inzichten in jouw praktijk.
Het model voor evidence-informed werken
Kennisdeling en borging
In deze fase denk je na over hoe je inzichten en materialen overdraagt, zodat ze niet verdwijnen met het pilootproject of het initiatief, maar blijven leven in de werking van de klas, het team of de school. Je maakt keuzes over wat je wil behouden, structureel inbedden, verbreden of delen. Dat kan gaan over afspraken, materialen, werkwijzen, inzichten of een manier van samenwerken.
Contextanalyse en probleemdefiniëring
In de fase van ‘contextanalyse en probleemdefiniëring’ probeer je het probleem of de uitdaging te benoemen, te begrenzen en te doorgronden. Soms doen meerdere problemen zich tegelijk voor en is afbakening nodig om gericht aan een uitdaging te kunnen werken. Tegelijk onderzoek je waarom je hiermee aan de slag wil.
Door zorgvuldig te verkennen wat er speelt én waarom dit ertoe doet, leg je een sterke basis voor gerichte, onderbouwde verbetering.
Onderzoeksvragen en doelen
In de fase ‘Onderzoeksvragen en doelen’ bepaal je wat je precies wil te weten komen, én welk doel je wil bereiken. Vaak formuleer je ook één of meerdere hypotheses: voorlopige veronderstellingen over mogelijk oorzaken die je in de volgende fases zal toetsen of bijstellen. Gebruik deze fase ook om tot een gemeenschappelijke taal te komen en onderzoek of iedereen hetzelfde begrijpt onder de termen in je vraag.
Informatieverzameling en interpretatie
Informatie verzamelen en interpreteren om verder zicht te krijgen op je praktijkvraag. Je zoekt naar patronen, verschillen, tegenstrijdigheden of verrassende inzichten. Belangrijk is dat je niet enkel bevestiging zoekt voor wat je al vermoedde, maar ruimte laat voor nuance, verrassing of complexiteit. Je kijkt naar wat gegevens je wél én niet vertellen en verbindt ze met je context en praktijkkennis.
Plan en ontwerp
Wat gaan we doen, met wie, wanneer en hoe? Je vertaalt je inzichten naar acties of aanpakken die passen bij je doelen én je context (klas, school, team). Dat kan een volledig projectplan zijn, of een eerste gerichte aanpassing. Belangrijk is dat het plan bewust gekozen, onderbouwd én afgestemd is op de situatie en de inzichten uit de vorige stap.
Implementatie en feedbacklussen
Implementeren binnen evidence-informed werken is méér dan uitvoeren wat op papier staat. Je organiseert tussentijdse feedbacklussen: momenten waarop je bewust stil staat bij wat er gebeurt, hoe het loopt en wat dat betekent en je feedback verzamelt van verschillende betrokkenen.
Evaluatie en reflectie
In deze fase neem je bewust tijd om terug te blikken. Je kijkt zowel naar zichtbare resultaten als naar de ervaren invloeden op leerlingniveau, klaspraktijk, teamwerking of schoolcultuur. Evalueren betekent ook reflecteren op het proces zelf: hoe zijn we als team gegroeid, waar hebben we bijgeleerd, waar liep samenwerking stroef? Deze combinatie van resultaatgericht terugkijken én lerend reflecteren geeft betekenis aan wat je samen hebt opgebouwd.
Leerkracht
Het perspectief van de leerkracht is één van de blikken die kan meegenomen worden in het proces om tot gedragen onderwijsbeslissingen te komen.
Verschillende perspectieven combineren noemen we in het model ‘multiperspectivisme’ en je leest er hier meer over:
Leerling
Het perspectief van de leerling is één van de blikken die kan meegenomen worden in het proces om tot gedragen onderwijsbeslissingen te komen.
Verschillende perspectieven combineren noemen we in het model ‘multiperspectivisme’ en je leest er hier meer over:
School
Het perspectief van de school (schoolleiding, beleidsteam, …) is één van de blikken die kan meegenomen worden in het proces om tot gedragen onderwijsbeslissingen te komen.
Verschillende perspectieven combineren noemen we in het model ‘multiperspectivisme’ en je leest er hier meer over:
Praktijkkennis
Praktijkkennis is de kennis die de onderwijsprofessional vergaart via ervaringen, vaststellingen of waarnemingen in zijn of haar onderwijspraktijk. Het is één van de drie kennisbronnen waarop evidence-informed werken steunt. Het combineren van deze kennis met wetenschappelijke inzichten en data, noemen we triangulatie.
Data
Data geven inzicht in wat er daadwerkelijk gebeurt in jouw klas of school, en helpen om patronen, successen en knelpunten te herkennen. Het is één van de drie kennisbronnen waarop evidence-informed werken steunt. Het combineren van deze kennis met wetenschappelijke inzichten en ervaring uit de praktijk, noemen we triangulatie.
Wetenschappelijke kennis
Wetenschappelijke kennis over wat werkt in leren en lesgeven is één van de drie kennisbronnen waarop evidence-informed werken steunt. Het combineren van deze kennis met data en ervaring uit de praktijk, noemen we triangulatie.
Waarom zou ik evidence-informed werken?
Door te werken met zowel verzamelde data, wetenschappelijke kennis als eigen ervaringen, neem je beslissingen die jouw onderwijspraktijk doelgericht ondersteunt. Tegelijkertijd reflecteer je over welke van deze beslissingen wel en niet werken in jouw context en stuur je eventueel bij. Zo maak je jouw onderwijs in z’n geheel ook kwaliteitsvoller.
Voordelen van evidence-informed werken
Tijdwinst: je verliest geen tijd aan een lesaanpak die niet werkt.
Meer vertrouwen in je aanpak: je weet waarom je iets doet.
Robuuste onderbouwing: je trekt geen conclusies op basis van één gesprek, observatie of toets.
Sterkere professionele dialoog: een evidence-informed houding stimuleert teams om samen te reflecteren.
Meer leerwinst bij je leerlingen.
Hoe gebruik ik het evidence-informed model?
Het evidence-informed model bevat drie belangrijke onderdelen: de kennisbronnen (driehoek), de perspectieven rond de kennisbronnen (schijf) en het cyclische proces errond (de cirkel).
Je start met het verzamelen van informatie, die je vanuit verschillende invalshoeken bekijkt en die leiden tot beslissingen in je onderwijspraktijk, die je in een cyclisch proces test, monitort en bijstuurt. Nieuwe inzichten verspreid en veranker je vervolgens in jouw praktijk.
-
1De kennisbronnen (driehoek)
Evidence-informed werken steunt op onderbouwde beslissingen, die gebaseerd zijn op zowel de eigen ervaringen, wetenschappelijke kennis én data die je verzamelt in jouw context. Die drie kennisbronnen combineren om tot hypotheses te komen noemen we ‘triangulatie’.
-
2De perspectieven rond de kennisbronnen (schijf)
Verschillende blikken op dezelfde informatie richten, leidt tot een vollediger en dus accurater beeld van wat er speelt en wat er zou kunnen werken in jouw context. Dit noemen we ‘multiperspectivisme’.
-
3Het cyclisch proces errond (cirkel)
Evidence-informed onderwijs is geen eenmalige actie maar een systematisch en cyclisch proces. Door de fasen te doorlopen, kan je onderbouwd beslissen. Let wel: deze zeven fasen zijn geen rigide stappenplan dat moet doorlopen worden, maar een denkkader om de complexiteit van onderwijs hanteerbaar te maken. Dit proces verloopt ook zeker niet altijd lineair: heen en weer gaan tussen bepaalde fasen is normaal.
De vragen die bij de fasen staan, zijn ter inspiratie of om te starten en zijn niet de enige invulling van de fasen.
Fundamenten voor succes
Het evidence-informed model vloeit voort uit een wetenschappelijke literatuurstudie. Dit onderzoek wijst ook op een aantal belangrijke fundamenten om evidence-informed onderwijspraktijken te bevorderen en succesvol te maken. Deze hoeven niet allemaal meteen aanwezig zijn, maar er moet wel aan gewerkt worden.
Materialen die werken met het evidence-informed model ondersteunen
Samen met het model ontwikkelde het team van de VUB ook materialen die het gebruik van het model ondersteunen.
* Inspiratiegids ‘Evidence-informed onderwijs in Vlaanderen en Brussel’
Een toegankelijke en uitgebreide publicatie die jou gidst in het evidence-informed werken, en alle stappen, onderdelen en fundamenten voor succes helder toelicht.
Momenteel enkel te downloaden in een voorlopige versie: de lay-out wordt nog gefinetuned.
Dat geeft ons wel de unieke kans om feedback te verzamelen van een representatieve groep onderwijsprofessionals op het ontwerp via dit formulier.
Wil je als eerste op de hoogte gebracht worden van een nieuwe versie? Schrijf je hier in voor deze mail.
* Praatplaat (‘poster’)
De praatplaat is een poster met als specifiek doel professionalisering rond evidence-informed werken in het onderwijs te ondersteunen. Het is dus een hulpmiddel dat het model visueel voorstelt en zowel de eigenschappen als fundamenten voor succes kort toelicht.
* Praatkaart
De praatkaart is een afgeleide van de praatplaat en is bedoeld als geheugensteun voor wie start met evidence-informed werken. Handig om op je bureau te leggen of tussen je agenda te steken!
* Reflectiekaartjes evidence-informed werken
Net als voor onze Toolkits en leidraden, ontwikkelde Leerpunt ook vijf reflectiekaartjes rond evidence-informed werken. Ideaal als gespreksstarter!
De printversie van deze kaartjes is opgemaakt om inkt te besparen en zien er daarom anders uit dan de gedrukte kaarten.
* Verklarende woordenlijst
Het model voor evidence-informed onderwijs streeft er ook naar een gemeenschappelijke taal te ontwikkelen binnen het onderwijs. Deze woordenlijst is daar een aanzet toe en staat ook in de inspiratiegids.
* Kennisclips evidence-informed werken
Er horen vijf kennisclips bij het model evidence-informed werken in het onderwijs,. Onderzoeker Vicky Willegems van de VUB legt uit wat bedoeld wordt met:
Wat is evidence-informed werken en waarom is het belangrijk? - kijk hier
De kern van het model evidence-informed werken - kijk hier
Stappen in het procesmatig evidence-informed werken - kijk hier
Fundamenten voor het succes van evidence-informed werken - kijk hier
Materialen die ondersteunen bij evidence-informed werken - kijk hier
Je kan ze ook bekijken via de pagina ‘Kennisclips’.
* LeerSnack
Vicky Willegems presenteerde ook een LeerSnack (korte webinar) over het model voor evidence-informed onderwijs. Deze kan je via deze link herbekijken. De webinars staan ook gebundeld op de pagina LeerSnacks.
* Het onderzoeksrapport
Wie meer achtergrond en onderbouwing wil van evidence-informed werken, kan hiervoor terecht in het onderzoeksrapport. Daar lees je hoe het model tot stand is gekomen, welke methoden zijn gebruikt en welke wetenschappelijke inzichten eraan ten grondslag liggen. Handig om beleidskeuzes te staven of professionalisering te verdiepen.
Meer daarover in onderstaande paragraaf.
Hoe kwam het evidence-informed model tot stand?
Het model was onderwerp van een onderzoeksopdracht uitgeschreven door kenniscentrum Leerpunt. De opdracht werd gegund aan Vrije Universiteit Brussel in juni 2024 en werd opgeleverd juni 2025.
Het onderzoeksteam van de VUB volgde de werkwijze van onderwijskundig ontwerponderzoek met zowel een ‘umbrella literatuurreview’ en focusgroepen die de behoeften- en contextanalyse in kaart moest brengen.
Deze informatie werd verwerkt in een prototype, die aan een tweede focusgroep werd voorgesteld. Vervolgens werd het model gefinaliseerd en voorgelegd aan de gebruikers- en wetenschappelijke commissie van Leerpunt om ook de ondersteuning vanuit het veld en de wetenschap te garanderen.
Het volledige onderzoeksrapport download je hier.
Uitleg over het onderzoek kan je samen met het rapport ook terugvinden op de pagina ‘Onderzoeken’.