Kennishiaten in de brede basiszorg en verhoogde zorg

Het onderzoek ‘kennishiaten in brede basiszorg en verhoogde zorg’ had als doel alle kennistekorten én kennisnoden over brede basiszorg en verhoogde zorg bij onderwijsprofessionals in kaart te brengen. Hoewel er een groeiende kennisbasis is, blijft de vraag welke inzichten daadwerkelijk doordringen tot de praktijk en waar nog lacunes bestaan.

Karel de Grote Hogeschool en Universiteit Antwerpen onderzochten de kennishiaten op drie manieren: via een literatuuronderzoek, een vragenlijstonderzoek en een Delphi-studie. Veertig onderwijsprofessionals met expertise in brede basiszorg en verhoogde zorg werden bevraagd. Door deze kennisnoden en -hiaten in kaart te brengen, draagt het onderzoek bij aan een beter onderbouwde en effectievere zorgpraktijk in scholen​.

Belangrijkste inzichten van het onderzoek

• 57 kennisnoden werden geïdentificeerd

• Kennis over brede basiszorg en verhoogde zorg varieert tussen de onderwijsprofessionals

• Vraag naar een overzicht of centraal punt waar kennis gebundeld wordt

• Nood aan concrete handvaten en praktijkvoorbeelden van effectieve aanpakken

• Werkdruk maakt het moeilijk kennis actief te implementeren

• Vrijheid binnen regelgeving biedt kansen en leidt tot verschillen in aanpak en onduidelijkheid

• Behoefte aan systematische langetermijnvisie met focus op kennisontwikkeling en samenwerking

Kennisnoden binnen de bouwstenen van brede basiszorg en verhoogde zorg

1. Krachtige leeromgeving

   De noden rond krachtige leeromgeving gaan vooral over de metacognitieve en zelfregulerende vaardigheden van leerlingen, evaluatie en didactisch materiaal i.f.v. een krachtige leeromgeving en het rekening houden met de beginsituatie van leerlingen.

2. Sociaal-emotionele ontwikkeling en welbevinden

   Informatie ontbreekt over een aanpak rond diverse sociaal-emotionele thema’s, een gerichte aanpak voor specifieke doelgroepen, het afbakenen van functies, een beleid rond sociaal-emotionele ontwikkeling en een datagestuurde, evidence-based aanpak.

3. Systematische opvolging

   De noden bij systematische opvolging gaan over hoe het leer- en ontwikkelingsproces van leerlingen in kaart brengen en de samenwerking tussen actoren om dit proces op te volgen. Ook rond de maatregelen om het leer- en ontwikkelingsproces van leerlingen te bevorderen waren bevragen: welke maatregelen, hoe die maatregelen evalueren en hoe om te gaan met de uitdagingen bij het nemen van die maatregelen.

4. Beeldvorming

   Vooral de manier waarop onderwijsbehoeften en informatie kunnen in kaart gebracht, bijgehouden en opgevolgd worden (bijvoorbeeld via goede richtvragen) is nodig.

5. Redelijke aanpassingen

   De behoeften situeren zich in het formuleren en inzetten van redelijke aanpassingen, al dan niet gericht op specifieke onderwijsbehoeften, gelinkt aan diagnoses. Er kwamen ook spanningsvelden naar boven drijven, bijvoorbeeld de combinatie redelijke aanpassingen en hoge verwachtingen; of redelijke aanpassingen versus draagkracht van de leraar. Ook wetgeving en regels rond zorgtrajecten of wat tot verhoogde zorg hoort, bleek een vraagteken.

6. Beleid en visie

   De ontbrekende kennis rond het creëren van een schoolbrede aanpak rond brede basiszorg, is op te delen in vier thema’s: goede voorbeelden van schoolbrede praktijken rond brede basiszorg, het creëren van een gedragen visie en gemeenschappelijke taal, de implementatie van brede basiszorg en verbindende samenwerkingen.

7. Professionalisering en ondersteuning

   De kennisnoden rond deze bouwsteen zijn verweven met andere bouwstenen en werden daardoor niet afzonderlijk opgenomen in het overzicht van kennisnoden en kennishiaten in de brede basiszorg en verhoogde zorg.

8. Samenwerken tussen actoren

   Hierbij ontbreekt duidelijke regelgeving en rolverdeling tussen betrokken actoren: wat is wiens taak? Ook een gemeenschappelijke taal tussen scholen en verschillende ondersteunende instanties is nodig, net als het voorzien van professionalisering en tijd voor overleg tussen verschillende betrokken actoren.

9. Risico- en beschermende factoren

   De kennisnoden rond deze bouwsteen zijn verweven met andere bouwstenen en werden daardoor niet afzonderlijk opgenomen in het overzicht van kennisnoden en kennishiaten in de brede basiszorg en verhoogde zorg.