Wat is het?
Beginnende gecijferdheid stimuleren omvat de ontwikkeling van getalbegrip en het vergroten van de kennis van en inzicht in wiskundige begrippen bij kleuters. Dit kan gestructureerd aangepakt worden, via methodes die bijvoorbeeld getalbegrip ontwikkelen, zodat de kleuters hoeveelheden en aantallen leren begrijpen.
Een meer informele aanpak is ook mogelijk, bijvoorbeeld wiskundespellen, inclusief computergames of spelletjes waarin wordt geteld of andere rekentaal wordt gebruikt.
Belangrijke bevindingen
Beginnende gecijferdheid stimuleren, levert zo’n 7 maanden leerwinst op.
Het stimuleren van beginnende gecijferdheid en wiskundige kennis op jonge leeftijd kan ook een belangrijk positief effect hebben op het wiskundig leren.
Doelgericht beginnende gecijferdheid aanpakken, kan kinderen uit kansengroepen helpen om eventuele leervertraging te overbruggen voor ze starten in het lager onderwijs.
Het is vooral belangrijk om wiskunde in de volle breedte te onderwijzen. Het effect is kleiner wanneer een aanpak alleen is gericht op getalbewerkingen of wanneer werken aan beginnende gecijferdheid alleen maar als extra activiteit wordt aangeboden voor leerlingen die er klaar voor zouden zijn.
Professionele ontwikkeling van kleuterleerkrachten zou bij uitstek belangrijk kunnen zijn bij stimuleren van beginnende gecijferdheid. Hun kennis van rekenen, de didactische vertaling en het verloop van de ontwikkeling van beginnende gecijferdheid bij kleuters, ondersteunt namelijk die ontwikkeling van beginnende gecijferdheid.
Hoe effectief is deze aanpak?
Gemiddeld heeft beginnende gecijferdheid stimuleren een positief effect van ongeveer zeven maanden leerwinst. De resultaten van de verschillende methodes variëren enigszins, wat erop wijst dat de keuze voor een aanpak en de manier waarop dit wordt toegepast van belang zijn.
Inzetten op beginnende gecijferdheid heeft een groter effect wanneer:
rekenen in de volle breedte aan bod komt;
er tussen twee en drie uur per week wordt besteed aan rekenen;
de methodes specifiek zijn ontwikkeld voor het kleuteronderwijs;
er ruimte is voor specifieke individuele interactie.
Het meest effect ontstaat bij de evenwichtige combinatie van begeleide interactie, directe instructie en kindgestuurde activiteiten, afhankelijk van leeftijd en vaardigheden van het kind.
Uit een aantal studies blijkt ook dat het belangrijk is dat kleuterleerkrachten en pedagogisch medewerkers weten hoe ontluikende gecijferdheid zich ontwikkelt bij kleuters (zoals de verschillende stadia van het leren tellen) en hoe ze deze ontwikkeling kunnen beoordelen en vooral ondersteunen. Met deze kennis kunnen ze activiteiten met meer impact aanbieden.
Achter het gemiddelde
Digitale methodes hadden evenveel effect als niet-digitale.
Methodes om beginnende gecijferdheid te stimuleren hebben meer effect wanneer ze zijn verwerkt in het hele activiteitenprogramma, dan wanneer ze apart worden aangeboden.
Onderwijsongelijkheid wegwerken
Beginnende gecijferdheid stimuleren heeft een positief effect op alle kleuters, maar vooral op die uit kansengroepen. Er is enig bewijs dat doelgerichte activiteiten deze kinderen kunnen helpen hun achterstand in te lopen voordat ze naar het lager onderwijs gaan. Niet alle activiteiten hebben echter evenveel effect.
Hoe implementeer je dit in je leeromgeving?
Aan de hand van activiteiten die de ontluikende gecijferdheid ondersteunen kunnen leerkrachten bij kleuters hun kennis over en begrip van vroege wiskundige concepten ontwikkelen.
Om beginnende gecijferdheid te ontwikkelen, denk je best na over:
een evenwichtige verdeling van werkvormen: individueel werken, in kleine groepen werken en begeleide instructie.
hoe je voldoende tijd kan besteden aan beginnende gecijferdheid (twee tot drie uur per week)
welke rekenkundige vaardigheden een activiteit precies moet ontwikkelen.
hoe je het effect zal meten van de aanpakken om ontluikende gecijferdheid te ontwikkelen
hoe kleuterleerkrachten te professionaliseren om het leren van kleuters te ondersteunen via beginnende gecijferdheid
Onderzoek wijst uit dat het belangrijk is dat leerkrachten kennis hebben rekeken, de ontwikkeling van kleuters, ontwikkeling van beginnende gecijferdheid bij kleuters en het soort activiteiten dat rekenkundig leren ondersteunt. Professionalisering van leerkrachten is daarom waarschijnlijk bijzonder nuttig om beginnende gecijferdheid effectief te kunnen stimuleren.
Hoeveel kost het ontwikkelen van beginnende gecijferdheid bij kleuters?
Onderstaande informatie is gebaseerd op internationale gegevens en geeft daarom slechts een indicatie van de kosten in Vlaanderen.
De kosten om rekenvaardigheid te ontwikkelen worden als zeer laag ingeschat omdat gecijferdheid ontwikkelen amper iets extra kost. De kosten kunnen toenemen wanneer schoolteamleden bijkomende opleidingen of cursussen volgen of wanneer leermiddelen worden aangeschaft om de activiteiten te ondersteunen, zoals materialen om te leren tellen, meten of geld te gebruiken.
Hoe overtuigend is de evidentie?
De bewijskracht voor de ontwikkeling van rekenvaardigheden is beperkt. Er werden 54 studies gevonden die voldeden aan de criteria voor opname in de Toolkit. De bewijskracht raakte afgezwakt doordat een groot percentage van de studies niet onafhankelijk geëvalueerd is. Evaluaties die zijn uitgevoerd door organisaties die betrokken zijn bij een methode, commerciële aanbieders bijvoorbeeld, laten vaak een groter effect zien. Dat kan totale effect van de methode beïnvloeden.
De bevindingen uit verschillende studies naar stimuleren van beginnende gecijferdheid bij kleuters zijn wel steeds positief, al zijn er verschillen tussen de methodes. Methodes bestaan vaak uit verschillende elementen, wat het moeilijk maakt om onomstotelijk vast te stellen wat de essentiële eigenschappen van een effectief programma zijn.
Een lage betrouwbaarheid van evidentie is niet hetzelfde als evidentie voor geen impact. Veel methodes en praktijken hebben weinig evidentie, niet omdat ze niet werken maar wel omdat nog niet voldoende kwaliteitsvol onderzoek heeft plaatsgevonden.
Net als bij andere reviews laat de toolkit het gemiddelde effect van een aanpak zien, op basis van wetenschappelijk onderzoek. Het is belangrijk om naar je eigen context te kijken en te vertrouwen op je oordeel als professional wanneer je een aanpak wilt toepassen in jouw onderwijspraktijk.