Wat is ouderbetrokkenheid bij kleuters?
Ouderbetrokkenheid is in elke schoolse setting van toepassing. Specifiek voor het kleuteronderwijs betekent het binnen deze toolkit dat kleuterleerkrachten de ouders actief betrekken om het leerproces en de ontwikkeling van hun kleuter thuis te ondersteunen.
Dit omvat:
Aanmoedigen van ouders om te lezen en praten met hun kinderen of om deel te nemen aan activiteiten op school
Activiteiten voor de ouders zelf, bijvoorbeeld een lezing over opvoeding of steun voor lees- en rekenvaardigheden voor volwassenen
Intensieve programma’s voor gezinnen uit kansengroepen, waarbij bijvoorbeeld een brugfiguur wordt aangesteld die samenwerkt met de ouders.
Belangrijke bevindingen
Ouderbetrokkenheid in het kleuteronderwijs stimuleren, levert gemiddeld vijf maanden extra vooruitgang op. Bovendien is de evidentie van de positieve impact van manieren om ouders bij de schoolwerking te betrekken uitgebreid. Belangrijk is om te bedenken hoe je alle ouders kan betrekken om een grotere onderwijsongelijkheid te vermijden.
Stimuleren van ouderbetrokkenheid bij specifieke gezinnen (i.p.v. een aanbod gericht op alle gezinnen) of focussen op specifieke resultaten (bv. het versterken van de taalvaardigheid) zorgen voor een grotere leerwinst.
Er is een positief effect vastgesteld op zowel taal- en rekenvaardigheid bij kleuters.
De effectiviteit van de verschillende aanpakken varieert. Scholen doen er goed aan zich hiervan bewust te zijn bij het uitwerken van hun ouderbetrokkenheid en die te meten en evalueren.
Hoeveel effect heeft het stimuleren van ouderbetrokkenheid bij kleuters?
De betrokkenheid van ouders bij het (kleuter)onderwijs wordt consequent gelinkt aan leerprestaties. Gemiddeld levert het stimuleren van ouderbetrokkenheid vijf maanden leerwinst op per leerjaar. Er lijkt echter wel een verschil in effectiviteit te bestaan tussen de verschillende manieren om ouders meer te betrekken bij school. Welke manier of methode wordt geselecteerd is dan ook belangrijk, net als meten en evalueren.
Algemene ouderbetrokkenheid vergroten, bijvoorbeeld door ouders te stimuleren om samen met hun kinderen te lezen, kan een middelgroot positief effect hebben voor alle kinderen. Studies benadrukken de positieve effecten van voorlezen voordat kinderen zelf kunnen lezen, en van lezen met kinderen zodra ze zelf kunnen lezen. Uit een aantal studies bleek dat het een positief effect heeft als ouders worden gestimuleerd om veel met hun kinderen te praten.
De ontwikkeling van de vaardigheden van ouders zelf, bijvoorbeeld door het aanbieden van gestructureerde begeleiding, kunnen een middelgroot effect op het leerproces hebben. In het algemeen worden intensievere methodes, gericht op specifieke gezinnen of resultaten, gelinkt aan grotere leerwinst.
Achter het gemiddelde
De effecten van ouderbetrokkenheid zijn gelijkaardig voor ontluikende geletterd- en gecijferdheid (+ vijf maanden).
De meeste studies waren gericht op activiteiten in functie van lezen en ontluikende geletterdheid. Een kleiner aantal studies keek naar aanpakken gericht op het verbeteren van de opvoedingsvaardigheden van ouders.
De gebundelde studies naar het effect van ouderbetrokkenheid op het onderwijs aan kleuters zijn afkomstig uit 22 landen.
Gelijke kansen bevorderen
Er is te weinig onderzoek gedaan om systematisch te kunnen nagaan of het effect van ouderbetrokkenheid op leren anders is voor kinderen uit kansengroepen. De beschikbare studies wijzen in de richting van kleinere effecten voor gezinnen uit kansengroepen.
Het risico bestaat dat onderwijsongelijkheid vergroot als vooral kansrijke ouders gebruikmaken van de mogelijkheden voor ouderbetrokkenheid. Het is cruciaal dat scholen nadenken hoe hun manieren om ouders te betrekken iedereen kunnen bereiken.
Hoe kan je dit toepassen in jouw leeromgeving?
De kern van strategieën voor ouderbetrokkenheid is het verbeteren van de kwantiteit en de kwaliteit van leren thuis. Dat kan in de praktijk een hele uitdaging zijn. Bij toepassing hiervan hou je best rekening met:
Eenvoudige begeleiding voor ouders over hoe ze hun kind kunnen ondersteunen.
Communiceren op een manier die ruimte biedt voor een positieve dialoog over leren en ontwikkeling.
Regelmatig evalueren hoe goed de samenwerking met ouders is en waar ruimte is voor verbetering.
Welke specifieke behoeften er zijn in de gezinnen van de kleuters en waar nood is aan langere en intensievere ondersteuning.
Mogelijke belemmeringen voor ouders. Worden er bijvoorbeeld korte sessies aangeboden op flexibele tijdstippen voor werkende ouders of ouders die voor meer kinderen moeten zorgen, of kunnen ze misschien online meedoen?
Wat zijn de kosten?
Onderstaande informatie is gebaseerd op internationale gegevens en geeft daarom slechts een indicatie van de kosten in Vlaanderen.
De kosten voor het vergroten van ouderbetrokkenheid worden als laag ingeschat. Het merendeel van de kosten is voor opleiding van het schoolteam, en dit zijn voornamelijk opstartkosten.
De kosten voor intensieve ondersteuning kunnen veel hoger uitvallen als bijvoorbeeld de salariskosten worden meegeteld voor een gespecialiseerde buurtwerker of een leerkracht die zich specifiek richt op de thuissituatie.
Bij deze inschatting van de kosten wordt ervan uitgegaan dat scholen al betalen voor eventuele technologie om met ouders te communiceren en beschikken over één of meerdere lokalen voor persoonlijke ontmoetingen. Als deze kosten nog niet werden gemaakt, zullen de totale kosten waarschijnlijk eveneens hoger uitvallen.
Hoe overtuigend is de evidentie?
De bewijskracht voor de effectiviteit van ouderbetrokkenheid in het kleuteronderwijs is sterk: 94 studies voldeden aan de criteria voor opname in de toolkit.
De bewijskracht werd afgezwakt omdat een groot percentage van de studies niet onafhankelijk is geëvalueerd. Evaluaties die zijn uitgevoerd door organisaties die betrokken zijn bij de aanpak, commerciële aanbieders bijvoorbeeld, laten vaak een groter effect zien. Dat kan het totale effect van een methode beïnvloeden.
Net als bij andere reviews laat de toolkit het gemiddelde effect van een aanpak zien, op basis van wetenschappelijk onderzoek. Het is belangrijk om naar je eigen context te kijken en te vertrouwen op je oordeel als professional wanneer je een aanpak wilt toepassen in jouw onderwijspraktijk.