Wat is buiten (avontuurlijk) leren?
Buiten (avontuurlijk) leren zijn buitenervaringen als klimmen of andere bergsporten, survival, een touwen- of hindernisparcours of buitensporten, zoals een oriëntatieloop, zeilen en kanoën. Dit kunnen intensieve meerdaagse cursussen of kampen zijn of kortere cursussen op school of in een outdoor center.
Bij buiten (avontuurlijk) leren gaat het meestal om een combinatie van samenwerkend leren en een grote fysieke (en vaak ook emotionele) uitdaging. Ook probleemoplossend vermogen, expliciet reflecteren op en praten over gedachten en gevoelens (zie ook Metacognitie en zelfregulatie) kunnen hierbij aan bod komen.
Buiten (avontuurlijk) leren heeft in principe geen formele schoolse component, dus ‘bosklassen’ en schoolreizen worden hier buiten beschouwing gelaten.
Belangrijke bevindingen
De evidentie voor buiten avontuurlijk leren in relatie tot leerprestaties is zeer zwak. De weinige bestaande onderzoeken laten weliswaar positieve effecten zien, maar vanwege de beperkte hoeveelheid bewijs vermelden we geen effect in maanden leerwinst.
De onderzoeksresultaten in de Toolkit zijn vooral gericht op het effect op de leerprestaties. Evidentie uit breder onderzoek geeft aan dat buiten avontuurlijk leren positieve effecten kan hebben op andere gebieden zoals zelfredzaamheid, motivatie en samenwerken. Los van de leerprestaties kan buiten avontuurlijk leren een belangrijke rol spelen in hoe leerlingen de school ervaren.
Hoe effectief is deze aanpak?
Vanwege het beperkte aantal onderzoeken kunnen we geen uitspraak doen over de effectiviteit van avontuurlijk leren in de buitenlucht, uitgedrukt in maanden leerwinst. De onderzoeken die in de Toolkit zijn opgenomen laten positieve resultaten zien, maar zijn geen van alle onafhankelijk geëvalueerd.
Het is belangrijk om te beseffen dat dit niet bewijst dat buiten (avontuurlijk) leren ‘geen effect’ heeft, maar dat er geen overtuigende evidentie is voor wat dit effect zou zijn.
Onderzoek naar buiten (avontuurlijk) leren vermeldt meer algemene positieve effecten, zoals meer zelfvertrouwen en een grotere zelfredzaamheid. In de Toolkit wordt onderzoek opgenomen waarin effecten op de schoolprestaties zijn gemeten. Het is dus mogelijk dat er meer onderzoek is met een focus op factoren die niet met het leren te maken hebben.
Onderwijsongelijkheid wegwerken
Buiten avontuurlijk leren kan leerlingen uit kansengroepen de mogelijkheid bieden om mee te doen met activiteiten die anders buiten hun bereik zouden liggen. Deelname aan deze fysiek en emotioneel uitdagende activiteiten, kan leerlingen helpen bij de ontwikkeling van niet-cognitieve vaardigheden zoals veerkracht, zelfvertrouwen en motivatie.
Toepassing van deze niet-cognitieve vaardigheden in het klaslokaal kan vervolgens een positief effect hebben op de leerprestaties. De evidentie voor een relatie tussen niet-cognitieve vaardigheden en leerprestaties is echter zwak. Scholen moeten dan ook zorgvuldig evalueren wat het effect is van buiten avontuurlijk leren op de leerprestaties, als ze een dergelijk effect beogen.
Hoe kan je dit toepassen in jouw leeromgeving?
Buiten avontuurlijk leren kan op veel verschillende manieren worden ingevuld.
De aanpak kan effect hebben op leerprestaties via de ontwikkeling van niet-cognitieve vaardigheden, zoals veerkracht, vertrouwen en motivatie.
Scholen die buiten avontuurlijk leren willen toepassen, kunnen denken aan het volgende:
Activiteiten aanbieden die leerlingen fysiek (en emotioneel) uitdagen;
Gelegenheid creëren voor samenwerkend leren, problemen oplossen en expliciete reflectie op denkprocessen en emoties;
Leerlingen helpen uitdagingen te overwinnen en succes te ervaren;
Bedenken hoe ze kunnen voortbouwen op de relatie tussen volwassenen en leerlingen wanneer iedereen weer terug is op school.
Gezien de beperkte hoeveelheid evidentie is het erg belangrijk om te meten wat de effecten zijn van buiten avontuurlijk leren als deze aanpak wordt ingezet voor verbetering van de leerprestaties.
De duur van activiteiten in het kader van buiten avontuurlijk leren kan verschillen. Het kan gaan om korte lessen op school of bij een plaatselijk outdoor center, regelmatige sessies gedurende een langere periode of intensieve meerdaagse cursussen of kampen die een of twee weken duren.
Hoeveel kost deze aanpak?
Onderstaande informatie is gebaseerd op internationale gegevens en geeft daarom slechts een indicatie van de kosten in Vlaanderen
Vergeleken met andere aanpakken vraagt buiten avontuurlijk leren een gematigde hoeveelheid tijd van medewerkers. De aanpak moet worden uitgevoerd door gekwalificeerd personeel, die zorgen voor veilige omstandigheden om lichamelijke risico’s voor de leerlingen te beperken.
Beleidsteams en directies moeten niet alleen kijken naar tijd en kosten, maar ook nadenken over hoe ze het positieve effect van buiten avontuurlijk leren zo goed mogelijk kunnen benutten voor de niet-cognitieve vaardigheden van leerlingen in de klas.
Hoe overtuigend is de evidentie?
De evidentie voor de effectiviteit van buiten (avontuurlijk) leren is zeer beperkt. Voor onderwerpen waarvoor de evidentie zeer beperkt is, wordt geen effect in maanden leerwinst vermeld. Er werden slechts negen onderzoeken gevonden die voldeden aan de vooraf gestelde criteria voor opname in de Toolkit. Geen van deze onderzoeken was onafhankelijk beoordeeld.