Wat is een toolkit wél en wat vooral niet?
Leerpunt lanceert in totaal 2 toolkits: één over ‘leren en lesgeven in het lager en secundair onderwijs’ en één over ‘leren en ontwikkeling bij kleuters’. Die laatste volgt begin 2024. Maar wat is een toolkit nu eigenlijk? Wat kan je ervan verwachten, en wat niet?
De toolkit is een samenvatting
Een toolkit is een samenvatting van kwalitatief hoogstaand, wetenschappelijk onderwijsonderzoek. Enkel onderzoek dat voldoet aan bepaalde criteria wordt opgenomen in de toolkit.
In totaal werden voor zo’n 40 thema’s hoogstaande studies van over de hele wereld bestudeerd en een gemiddelde berekend van de effecten. Zo biedt de toolkit betrouwbare informatie over welke aanpak waarschijnlijk leerwinst bij de leerlingen zou kunnen bekomen, voor bepaalde vakken of in bepaalde contexten.
De toolkit is geen absolute voorspeller van klaspraktijk met impact
Geen enkele klaspraktijk werkt altijd, in elke leeromgeving voor elke leerling. Ook de benaderingen en werkwijzen bestudeerd in de toolkit, kunnen niet zomaar worden toegepast in elke klas met de verwachting dezelfde leerwinst te boeken als in de toolkit. De toolkit kan het effect in een klas dus niet met 100 procent zekerheid ‘voorspellen’.
Bij toepassing kan ook blijken dat het effect kan verschillen van het effect gerapporteerd in de toolkit. Soms blijkt het effect sterker, en soms blijkt het effect minder sterk.
Het is niet omdat een praktijk of methode geen effect heeft in de toolkit, dat die 100 procent zeker geen nut heeft. Soms is er wel degelijk al behoorlijk wat onderzoek, maar bleek het effect beperkt. Soms is het effect nog niet vastgesteld met (voldoende) kwalitatief onderzoek.
Dit is geen vrijgeleide om zomaar iets te proberen zonder wetenschappelijke basis. De opzet van een aanpak die niet werkt of waarvan de effectiviteit nog niet kon worden aangetoond, kan verfijnd worden om (eventueel) te komen tot iets dat wel werkt.
De toolkit zegt iets over wat al eens gewerkt heeft
De studies in de toolkit tonen praktijken en werkwijzen die al eens gewerkt hebben. Maar, zoals hierboven staat, dat wil niet zeggen dat het ook zal werken of zal blijven werken op dezelfde manier.
Voor sommige thema’s werden de studies niet recent uitgevoerd. Voor die thema’s, is de score voor bewijskracht naar beneden bijgesteld omdat het minder zeker is dat het effect zich op dezelfde manier laat vertalen naar een hedendaagse leeromgeving.
De toolkit is geen menukaart
Het is geen lijst kant- en klare praktijken waaruit je iets kan kiezen en dat ook meteen kan toegepast worden, met hetzelfde effect. De Toolkit is een startpunt, een wegwijzer. De expertise en inzichten van leerkrachten spelen een belangrijke rol om de behoeften van de leerlingen in te schatten, de toepassing van een aanpak uit te werken of de hindernissen voor hun leerlingen te voorzien. Zij bepalen de weg naar het doel.
De toolkit biedt inspiratie over mogelijke klaspraktijken
Door de effecten en trends uit vorig onderzoek te begrijpen, krijgen beleidsteams en leerkrachten informatie over welke klaspraktijk veelbelovend is en welke praktijk risico’s met zich meebrengt en wat die risico’s dan zijn.
Kiezen voor een bepaalde methode of aanpak eindigt niet bij de beslissing. Het vergt zorgvuldige voorbereiding, planning, uitrol én opvolging. In de toolkitparagraaf ‘Hoe pas je dit toe in je leeromgeving’ wordt voor elk thema aangehaald waarmee je best rekening houdt bij toepassing van een werkwijze of methode. De praktijkvoorbeelden die bij de thema’s wordt vermeld, kunnen de inspiratie verder aanwakkeren.
De toolkit is maar één bron
Omdat de toolkits geen sluitende antwoorden op een bepaalde probleemstelling bieden, kan je ze ook niet op zichzelf gebruiken. Het professionele oordeel en de expertise van leerkrachten is nodig om van informatie in de toolkit te gaan naar een evidence-informed beslissing over wat kan werken op jouw school. Voor meer informatie over hoe die aanpak er kan uitzien in de klas, kan je terecht bij de praktijkvoorbeelden of leidraden met gedetailleerd advies voor de klaspraktijk.
De toolkit biedt geen concrete tips
Het is een wetenschappelijke samenvatting, die geen concrete tips of voorbeelden geeft. Daarvoor verwijzen we naar de praktijkvoorbeelden en de leidraden, die in 2024 zullen uitgerold worden.