LeerBLOG: Videoreflectie als sleutel tot zelfregulerend leren

Een zoektocht naar verdieping

Als adjunct-directeur van GO! Atheneum Tervuren (KAT) ben ik dagelijks bezig met de pedagogische en didactische ondersteuning van ons lerarenteam. Dit schooljaar kreeg ik de kans om die rol te versterken als VideoKLuB-coach. Het idee van videoreflectie sprak me meteen aan: een manier om professionalisering tastbaar en concreet te maken op de klasvloer.

Onze school werkt al meer dan tien jaar met Onderzoekende School?!, maar we voelden dat er nog een ontbrekend stukje was. Hoe konden we de dialoog over lespraktijken en didactiek verdiepen? Hoe konden we onze strategieën nog beter afstemmen op onze bouwstenen en visie? VideoKLuB bleek de missing link.

Zelfregulerend leren als speerpunt

KA Tervuren zet sterk in op zelfregulerende vaardigheden, een van de vijf bouwstenen van ons strategisch plan 2030. In onze innovatieve leeromgeving, met leerlabs, samenwerkplekken en gedifferentieerde instructieruimtes, krijgen leerlingen werktijd om zelfstandig aan de slag te gaan. Dat vraagt van hen een grote mate van zelfsturing.

We wisten dat het aanleren van leerroutines en executieve functies cruciaal was, maar theorie en modelleren alleen waren niet genoeg. We hadden reflectie en intervisie nodig, en daar bood VideoKLuB de perfecte ondersteuning.

Een cruciale stap is dat deze reflectie niet stopt bij het analyseren van de beelden, maar uitmondt in concrete aanpassingen in de klaspraktijk. Via de evidence-informed ontwikkelcyclus herontwerpen leerkrachten hun aanpak en toetsen deze uit, met oog op het versterken van de brede basiszorg. In ons geval leidde dit tot het explicieter inzetten van metacognitieve strategieën: het inbouwen van denkstappen tijdens instructie, evaluatie én klasgesprekken.

Van idee naar praktijk

Onze introductie van VideoKLuB begon in augustus, met een eerste korte toelichting op het teamoverleg. Daarna herhaalden we de boodschap bij de vakwerkgroepvoorzitters en op het teamoverleg in oktober. We koppelden het project aan onze bouwstenen en gaven concrete voorbeelden.

De eerste uitdaging? De drempelvrees rond filmen in de klas. Veel collega’s waren huiverig. Maar toen duidelijk werd dat het niet ging om “controleren”, maar om observeren hoe leerlingen omgaan met instructie, groeide het vertrouwen.

Om het proces transparant te maken, filmden wij als VideoKLuB-coaches eerst onszelf. Tijdens de eerste intervisiesessie werkten we met een fragment van ons eigen lesmateriaal. Dit zorgde voor herkenning en gaf collega’s de ruimte om in alle veiligheid vragen te stellen en hun onzekerheden te benoemen.

Uitdagingen en inzichten

Een van de grootste uitdagingen bleek de onzekerheid over verwachtingen. Veel leerkrachten hadden nood aan duidelijke richting bij het formuleren van leervragen en het gebruik van intervisie. Een leervraag is een concrete vraag die een leerkracht zichzelf stelt om gerichter te reflecteren op zijn of haar lespraktijk. Goede leervragen zijn specifiek, uitdagend, maar haalbaar. Om een leervraag op te stellen gebruiken we het GRROW-model voor coaching. We vertrekken vanuit een aantal mogelijke vragen: ‘Wat wilde ik bereiken?’, ‘Wat wil ik beter?’ of ‘Wanneer zou ik tevreden of opgelucht zijn?’.

Als coaches namen we een modellerende rol op: we toonden niet alleen de methodiek, maar hielpen ook actief bij het formuleren van leervragen en reflectiepunten.

Wat ons verraste, was de hoeveelheid begeleiding en structurering die nodig was om het team in actie te brengen. We merkten dit aan de vele vragen en opmerkingen tijdens de eerste sessies. Door zelf het goede voorbeeld te geven en te modelleren als coaches, duidelijke richtlijnen te delen en veel ruimte te bieden voor vragen hebben we hierop ingespeeld. We merken zelf dat we stapsgewijs de ondersteuning kunnen terugschroeven en dat onze leerkrachten steeds bekwamer worden en meer zelfvertrouwen krijgen.  Zelfregulerend leren geldt niet alleen voor leerlingen, maar ook voor leerkrachten. Reflectie is een vaardigheid die je moet ontwikkelen.

Impact en toekomst

We staan nog aan het begin van ons traject, maar de eerste inzichten zijn veelbelovend. Leerkrachten begrijpen nu beter waarom we deze aanpak hanteren en wat er van hen verwacht wordt. De echte impact op leerlingen hopen we in mei te kunnen evalueren.

Onze toekomstvisie? Videoreflectie structureel verankeren in de professionalisering van leerkrachten. We bouwen aan een virtuele schatkamer waarin leerkrachten hun inzichten delen. Daarnaast willen we onze intervisies en videoreflectie verder uitrollen in combinatie met de ondersteuning van de pedagogische begeleidingsdienst.

Onze belangrijkste les? Een veilige leeromgeving creëren voor leerkrachten is net zo belangrijk als voor leerlingen. Door kwetsbaarheid te tonen als coaches, verlagen we de drempel voor collega’s. En door vragen te stellen in plaats van antwoorden te geven, stimuleren we een cultuur van zelfreflectie en groei.

Ons advies voor andere scholen?

·       Zorg dat je weet waarom je videoreflectie inzet – het moet aansluiten bij je visie en strategisch plan.

·       Bouw een veilige omgeving waarin leerkrachten durven experimenteren.

·       Begin bij jezelf. Film eerst je eigen lessen en geef het goede voorbeeld.

Met VideoKLuB zetten we niet alleen stappen in zelfregulerend leren, maar ook in een cultuur van continue verbetering. We kijken erg uit naar de volgende fase van ons traject.